Ülkü Tamer / Duygu Kankaytsın

Şair kimliğinin yanında oyuncu, çevirmen, yayıncı, sinemacı ve şarkı sözü yazarı kimliklerini de taşıyan Ülkü Tamer aynı zamanda radyoya birçok oyun uyarlayan bir oyun yazarıdır da. Şairlerin yanında yazarlar, oyuncular ve müzisyenlerle de iç içe olmuştur. Robert Koleji onun yaşamında önemli bir yere sahiptir. İlgi alanlarındaki çeşitlilik Robert Koleji döneminde kök salmıştır ve onun ilerleyen dönemlerindeki çalışmalarında da etkisini sürdürmüştür. Murat Belge Şairaneden Şiirsele’de, ondaki bu zenginlik için: “Man of Letters” (Yazın Adamı) deyimi Ülkü Tamer için uygundur. Edebiyatın içinde -ama hep edebiyatın içinde- çeşitli sıfatlarla konumlarda görürüz onu.” demiştir. Tamer edebiyatın içinde çeşitli disiplinlerde rol almıştır. Farklı ilgi alanlarım dolayısıyla ben de Tamer’le çokça karşılaştım. Oyun yazarlığı, radyo oyunu uyarlamaları yaparken ondaki yapma-eyleme halinin çeşitliliği ve enginliğini çok daha iyi anladım.

Şair Ülkü Tamer, şiirlerinde bir yere tekrar geri dönme arzusu-halesi içinde ilerlemiştir. Kalabalıktan sessizliğe, kentten-köye ‘kaçış’ onun şiir tarihini oluşturan önemli etmenlerdendir. Metinlerindeki biçimsel denemeleriyle formdaki gücü beslendiği oyunlar ve çevirdiği şiirlerle ilgili olduğu kadar ‘kaçış’ izleğinin de etkisi vardır. Tamer, İkinci Yeni’nin içinde farklı bir ses, ritim, imge anlayışı oluşturmasıyla iz bırakır. Emine Selcen Bekmezci, Tamer üzerine yazdığı doktora tezinde, özellikle doğa ile birey ilişkisini şiirlerinde irdeleyen şairin, ölüm ve umutsuzluk odağında şiirler yazdığını, bunun üzerine düşündüğünü belirtir. İkinci Yeni’den uzaklaştığı zamanlarda ise oradaki biçimden kopamamıştır. Eleştirmenlerce Tamer’in şiiri iki dönemde ele alınır. İlk döneminde birey ve kaçış teması izleğinde ilerlerken, ikinci döneminde küçük toplumsal eleştirilerin izinde halk şiirine yaklaşır ya da biraz daha yaklaşmıştır.

“Derin Mavi Tilki” şiiri, şairin ilk dönemine ait Soğuk Otların Altında kitabından kendi özgül ağırlığı içinde değerlendirebileceğimiz bir şiirdir. Uzak çağrışımlara dayalı, bir konuyu anlatmadan, öğretici tonu olmadan, sisin arkasında olanı biz okurlara bıraktığı şiirdir.  Okuru çeken bu ve benzer şiirlerdeki ‘buluş’lardır. Şairin ‘buluş’ları elbette bir duygunun daha doğrusu bir duyuşun arkasındakileri anlatır. Bu şiirde olduğu gibi ‘tilki’ metaforuyla okuru oyunsu bir atmosferin içine sokar. Atmosferi belirleyen mekân, zaman, kişiler ya da haller herkese göre değişkenlik gösterebilirken herkesi tilki anaforuna çeker. Şairin oluşturduğu şey soyuttan somuta varan bir halin imgesidir. Soğuk Otların Altında’yı da düşündüğümde korumak istediği mahremiyeti doğanın içinde arayan bir sestir.

Öte taraftan, büyük lafların peşindeki şiirlerde yapılan tekrarlar ya da ses tekrarları bazen zorlayıcı olmaktadır. Despotik uyarıları, yönlendirmeleri dinliyormuşsunuz hissi verirler. Tamer’in “Derin Mavi Tilki” şiirinde yapılan ses tekrarları itici bir his bırakmadığı gibi naif bir müziğin tınılarını duyumsatır. Şairin bu tarzda yazdığı çoğu şiirinde de müziğin duyurduğu içtenlik bir sahicilik taşır. O bakımdan bu şiirin rahatlıkla naif bir müziği olduğunu söyleyebilirim. “Bölersem üç çıkar, toplarsam tilki çıkar.”, “Usansam evler çıkar, bakarsam tilki çıkar.”, “Beklersem tilki çıkar dere inince.”, “Bir tilki dadanır, kümesi bitirir.”, “Sıçrarken tilkiyi dere bitirir.” dizeleri her bir okur için farklı çağrışımlar yaratabildiği gibi “karar sesi”nde buluşurlar da.