Özdemir İnce / Erkan Karakiraz

Ö

YAKARI / Özdemir İnce

Şairler esnafı pîri Hasan Bin Sâbit’e

İdris Peygamber, terzilerin pîri,
izin ver güzel bir şiir yazayım ben de,
yaşım kırkı geçti yaşlanıyorum artık,
izin ver güzel bir şiir yazayım ben de,
“ozan” desinler bir kez ölmeden önce.

İdris peygamber, terzilerin pîri,
el ver artık kendi dükkânımı açayım,
bir kaftan keseyim kendime ben de,
astarı sözcüklerden dikişi ibrişimden.

Ben de güzel bir şiir yazayım artık,
okudukça kıskanıyorum öteki kalfaları,
şarapları bol, ilham perileri oturaklı,
biliyorlar geceler kaç saat sürer
günler kaç fersah. El vermiş ustaları.

Ben de güzel bir şiir yazayım artık,
cebine kuş üzümü, sarı leblebi doldurayım,
parklara götürüp simitler alayım ona
kıvırcık saçlarını rüzgârla tarayayım.
Ben de güzel bir şiir yazayım artık,
son günlerimde yalnız kalmayayım.

İdris peygamber, terzilerin pîri,
ey bütün pirleri bütün mesleklerin,
izin verin bir tek dize yazayım, tek bir dize,
bir kez “oldu” desinler ölmeden önce.

Ankara, 2.3.’79

“Elmanın Tarihi”, Cem Yayınevi, 1. Basım: İstanbul: 1981, sayfa 25-26.

Yakarı Şiiri Üzerine / Erkan Karakiraz

Önce numerolojik kafayla başlayayım: Özdemir İnce, ‘Yakarı’* şiirini, 1 gün içerisinde (kitapta şiirlerin altına düşülen tarihler şiirlerin bitirildiği tarihler olmasa gerek), 2 Mart 1979 Cuma günü yazdı. O tarihte, yıl hesabıyla 43 yaşındaydı. Şiir, 1981 tarihli Elmanın Tarihi kitabında yer aldı; daha önce bir dergide de yayımlanmış olmalı. Ben de bu yazıyı, tam 43 yıl sonra, 2 Mart 2022 Çarşamba günü, 47’imde yazıyorum. Bu sayılardan/tarihlerden bahsetmek -benim kendi takıntılarımı tatmin etmek dışında- ne işe yarıyor? ‘Yakarı’ şiiri söz konusu olduğunda, evet, işlevleri var.

Mistik olandan yararlanmanın şiirin ilk örneklerinden itibaren görülmeye başlanması, şairin yalvaçlık mertebesine ve vahiy gelircesine ilham gelmesine inanmadaki eğilim, Rimbaud’nun erken yaşta şiiri kökten değiştirmesi örneğiyle şairlerin iyi şiirin yazılma/yapılma yaşına bakışının değişmesi vs. gibi unsurlar düşünüldüğünde, ‘Yakarı’da bahsi geçen/geçmeyen tüm konular, temalar, isimler, sayılar, atıflar, ithaflar ve tarih bilgisi önem kazanıyor.

Nasıl? ‘Yakarı’da, özne, yazının/şiirin ölümsüzlüğe kapı aralayan yanına duyduğu arzu sebebiyle, İslam ve Hz. Muhammed methiyeleriyle tanınan Hasan bin Sâbit’ten, kalemle yazı yazıp elbise diken ilk insan olma özelliği de taşıyan üçüncü peygamber Hz. İdris’ten medet umuyor. “Yaşım kırkı geçti yaşlanıyorum artık,/ izin ver güzel bir şiir yazayım ben de” dizeleri, şairin yalvaçlık zamanının geçmekte olduğunun telaşıyla (örneğin Hz. Muhammed 40 yaşında, Hz. İsa 30-33 yaşlarında, Hz. Yusuf 30-40 yaşlarında, Hz. Musa 20-30 yaşlarında, Hz. Süleyman ise 13 yaşında peygamber olmuştur) kapıldığı umutsuzluğu betimliyor. Özne öyle umutsuz ki şiirin en son bölümünde güzel bir şiir değilse de tek bir dize yazmaya razı geliyor: “izin verin bir tek dize yazayım, tek bir dize,/ bir kez ‘oldu’ desinler ölmeden önce.”  Şairin ancak zamana bırakılmış iyi bir yapıtla ölümsüzleşeceğinin bilgisiyle sarf edilmiş olması açısından “ölmeden önce” vurgusu, ayrıca önemli.

‘Yakarı’nın yer aldığı Elmanın Tarihi kitabında, Özdemir İnce’nin şiir yazma süreçleri, yapıtın neliği ve yapıtaşlarının konuşlandığı zemin/coğrafya üzerine yerel/evrensel ölçekte çokça kafa yormuş olduğunu gözlemliyorum ki sonraki kitaplarında da sürdürüyor bu seçimini. Yukarıda ortalığa saçtığım gereksiz bilgilere karşın ‘Yakarı’nın alametifarikası, şairin eleştirel iğnesini öncelikle kendisi üzerinde denemeyi ihmal etmemesinde. Şairin vazgeçilmez temaları hâline gelen ve en son örnekleri Gençler İçin 50 Turfanda Miir kitabında bulunan bu türden içerik yönelimleri, şiirlerinde, çoğunlukla mizahi bir yaklaşımla ve ironi çerçevesinde karşımıza çıkıyor.

‘Yakarı’, bana en çok İzzet Yasar’ın ‘Asla Yazamayacaksın O Şiiri’ şiirini anımsatıyor; ki Yasar orada, bir yandan Turgut Uyar’a çatar ya da saygı duruşunda bulunurken diğer yandan Bresson’un ‘Au Hasard Balthazar’ının yüksek şiirsel sinema dilini yere göğe sığdıramaz ve belki de İnce’ye gizli/aleni yanıt verir.

ÖZDEMİR İNCE

ŞİİR

  • Kargı 1963
  • Tutanaklar 1967
  • Kiraz Zamanı 1969
  • Karşı Yazgı 1974
  • Rüzgara Yazılıdır 1979
  • Elmanın Tarihi 1981
  • Kentler 1981
  • Yedi Deryalar Geçsen 1983
  • Siyasetname 1984
  • Eski Şiirler 1985
  • Hayatbilgisi 1986
  • Zorba ve Ozan 1987
  • Başak ile Terazi 1989
  • Burçlar Kuşağı 1989
  • Can Yelekleri Tavandadır 1989
  • Gürlevik 1990
  • Gündönümü Gündönümü 1992
  • Yazın Sesi 1994
  • Uykusuzluk 1996
  • Mani-Hayy 1998
  • Evren Ağacı 2000
  • Ot Hızı 2002
  • Keskindoreke Fındınfalava, (Kırmızı Yayınları, Ekim 2006)
  • Magma ve Kör Saat, (Kırmızı Yayınları, Mayıs 2007)
  • Ağustos 1936,
  • Annemin Karnında Son Bir Ay (Kırmızı Yayınları, Ocak 2008)

SEÇME VE TOPLU ŞİİR

  • Güneş Saati (1990)
  • Seçme Şiirler (1998)
  • Tekvin, Toplu Şiirler 1. (1994)
  • Delta, Toplu Şiirler 2. (1994)
  • Tohum Ölürse, Toplu Şiirler 3. (1994)
  • Yağmur Taşı, Toplu Şiirler 4. (1995)
  • Bütün Şiirlerim 1. (2001)
  • Bütün Şiirlerim 2. (2002)
  • Bütün Şiirlerim 3. (2003)

ELEŞTİRİ

  • Yazmasam Olmazdı, Doğan Kitapçılık, Ekim 2004
  • Mahşerin Üç Kitabı, Doğan Kitapçılık, Nisan 2005

DENEME

  • Şiir ve Gerçeklik 1986
  • Söz ve Yazı 1991
  • Tabula Rasa 1992
  • Yazınsal Söylem Üzerine 1993
  • Dinozorca 1993
  • Tarih Bağışlamaz 1994
  • Çile Törenleri 1995
  • Bu Ne Biçim Memleket 1996
  • Yaşasın Cumhuriyet 1999
  • Şiirde Devrim 2000
  • Mevsimsiz Yazılar 2002
  • Gördüğünü Kitaba Yaz, 2002
  • Pazar Yazıları 2002
  • Tersi Yüzü2003
  • Isırganın Faydaları 2004
  • Yedi Canlı Cumhuriyet2004
  • 100 Pazar Yazısı2004
  • Denek Taşı 2006
  • Fesatlar Sarmalında Türkiye2007

ERKAN KARAKİRAZ

Şair/yazar, eleştirmen, editör ve yayıncıdır. Açık Şiir Hareketi’nin dört kurucu üyesinden biridir. EK Dergi sitesinin edebiyat editörüdür. Yer Üssü Alfa ve UBA isimli fanzinleri hazırlayıp dağıtmaktadır. Şiir kitapları: İçgeçit (2016), Gürült. (2018) ve (Ayrıca bkz. Erkan Karakiraz) (2021).
2018-2021 yılları arasında CazKedisi şiir ve şiir kültürü dergisinin yayın kurulunda yer alıp editörlüğünü üstlenmiştir. Kutuluşunda Pikaresk Yayınevi’nin yayın danışmanlığını, editörlüğünü ve sosyal medya yöneticiliğini üstlenmiştir. Video-art işleri, ITEF, Sürgün Yazarlar Birliği, Norveç PEN ve Venedik Borders Festivali’nin düzenlediği organizasyonlarda sergilenmiş/gösterilmiştir. Açık Şiir için performans-sanatı unsurları barındıran disiplinlerarası kısa filmler çekmiştir. Trafika Europe Radio’nun Turkish Sofa programının bazı bölümlerinin yapımcılığını, editörlüğünü ve sunuculuğunu üstlenmiştir.